Ethologen, leer ons het insect kennen

Weblogbericht | 13-06-2018 | Mr. drs. J. Staman

Onlangs hebben we in Nieuwspoort ons recente rapport over ‘De ontpopping van de insectensector’ aan Lieke Hendrix aangeboden, directeur Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn bij het ministerie van LNV. Er volgde tijdens die bijeenkomst een levendige gedachtewisseling over de inhoud, vooral ook over het gevoel en het bewustzijn van insecten.

Voor enkele nieuwsbladen vormde de verschijning van onze zienswijze aanleiding om aan de insectenhouderij aandacht te schenken. De constatering van de Raad dat insecten wezens zijn met gevoel en dat ook voor deze dieren de intrinsieke waarde moet worden erkend, had nieuwswaarde. Die constatering van de Raad is echter niet bepaald verrassend of bijzonder.

Artikel 1lid 3 van de wet Dieren zegt dat dieren wezens zijn met gevoel en dat de intrinsieke waarde van dieren wordt erkend. Niets nieuws dus en al helemaal niet als we kijken naar al oudere EU verdragen waarin ook expliciet wordt vastgesteld dat dieren wezens zijn met gevoel.

Alle dieren gevoel?

Wet noch verdragen maken onderscheid tussen dieren met en dieren zonder gevoel. Dat dit onderscheid niet wordt gemaakt getuigt van grote wijsheid en inzicht in wat het empirisch wetenschappelijk onderzoek wel en niet vermag met zulke subjectieve begrippen als gevoel, emoties en bewustzijn. Ik ken tot op de dag van vandaag geen dieren waarvan het onderzoek heeft kunnen vaststellen dat deze wezens geen gevoel en geen bewustzijn hebben. De Raad sluit niet uit dat het vroeg of laat zover komt. Ik houd ernstige twijfels, vooral als die conclusie louter wordt getrokken op een anatomische en fysiologische vergelijking van het zenuwstelsel met dat van ‘hogere’ dieren.

Waarom is het erkennen van dat gevoel zo belangrijk? Omdat het gevolg hiervan is dat het welzijn van deze insecten kan worden bedreigd  en dat er daarom aan dat welzijn aandacht moet worden geschonken in de insectenhouderij. En voor de visteelt liggen de kaarten niet anders. De Raad heeft daarover ook behartigenswaardige opmerkingen gemaakt in haar zienswijze over het welzijn van vissen.  Dit rapport hebben we enkele maanden geleden gepresenteerd.

Belangrijke les

Ik wil graag tegen deze achtergrond een belangrijke les van het dierenwelzijnsbeleid voor de intensieve veehouderij benadrukken. Ook daar is getwijfeld aan dat gevoel en het bewustzijn van dieren en ook daar werd de vraag opgeworpen of deze dieren kunnen lijden. Ethologen zorgden voor een doorbraak in die discussies door ons kennis en inzicht te bieden over de gedragingen van die dieren.

Om effectief beleid te kunnen voeren moet je eerst en voor alles gedegen ethologisch onderzoek doen naar het gedrag van de dieren die je gaat houden. Dat is de les. Zo leer je dieren kennen en kun je welzijnsproblemen voorzien en structureel voorkomen. Pas dan valt er namelijk van alles te zeggen over huisvesting, klimaat, transport, voeding, voortplanting, activiteiten, verveling en relaties met gezondheid, ziekten en gebreken.

Laten we het in één keer goed doen

In de insectenhouderij worden ongeveer zes insectensoorten ingezet. Geen ondernemer zit te wachten op herhaling van de misère in de intensieve veehouderij. De sector zou er enorm mee gebaat zijn wanneer het ethologisch onderzoek naar deze insectensoorten met voorrang wordt opgezet, liefst meteen in een Brussels perspectief.

En mocht het nou zo zijn dat de ethologen snel klaar zijn omdat deze insecten eenvoudige wezens blijken te zijn met eenvoudige sociale relaties en met simpel te bevredigen preferenties, dan zou dat een pak van mijn hart zijn. Maar de ervaring leert dat dieren ons in tegengesteld opzicht verrassen. Goed kijken brengt ons doorgaans in grote verwondering. En ook iedere keer weer tot de constatering dat ze meer op ons lijken dan we dachten.