Ruimen & Vaccineren

Weblogbericht | 11-10-2018 | Mr. drs. J. Staman

Onze veehouderij wordt, gelukkig niet al te vaak, bezocht door infectieziekten die een ernstig verloop hebben en die  soms ook nog de gezondheid van mensen bedreigen. Staten reageren doorgaans op dergelijke uitbraken door handelsbelemmeringen in het leven te roepen. Ik noem die ziekten gemakshalve maar de handelspolitieke ziekten.

Handelspolitieke ziekten

In Europa hebben de lidstaten een stelsel opgezet waarmee we die ziekten buiten de deur houden. Dus buiten de grenzen van de EU. Dat vraagt nogal wat aan weringsmaatregelen en coördinatie. Maar als je dat goed doet en er bovendien een heel efficiënt interventieorganisatie op na houdt die een dierziektenuitbraak in de kiem smoort, dan kun je vaak afzien van vaccinatieprogramma’s om de veestapel te beschermen tegen de insleep van ziekteverwekkers. Dat heeft zo zijn voordelen maar je moet dan bij een uitbraak wel heel snel en rigoureus ingrijpen. Vaak moeten dan de besmette boerderijen en soms grote aantallen dieren in de omgeving van die boerderijen onmiddellijk worden gedood en vernietigd. Ruimen heet dat. Die ruimingsmaatregelen krijgen in de media aandacht. Zeker de omvangrijke zeer zichtbare ruimingen zijn maatschappelijk omstreden en de kritiek groeit met de duur van de interventies, de aantallen dieren die erin zijn betrokken en de wijze waarop dieren worden gedood. Dat ligt allemaal nogal voor de hand.

Begrip voor interventies

Toch is er ook veel begrip voor deze interventies en dat komt natuurlijk omdat we allemaal wel zien dat hier sprake is van een incident, een act of god, een rampzalige samenloop van omstandigheden waarbij wij mensen de natuur niet in de hand hebben. Ook de burgers die van mening zijn dat de moderne veehouderij zelf deel van het probleem is, aanvaarden dat zich dan een drama voltrekt en dat er hoe dan ook moet worden ingegrepen. Voorzorg, buiten de deur houden en resolute bestrijding zijn dus de toverwoorden.

Zienswijze ruimen en vaccineren

Bij vogelgriep, aviaire influenza, valt dat niet mee omdat de verspreiding van het virus samenhangt met intensief luchtverkeer van trekvogels  en over die medeschepselen hebben we niet zoveel te vertellen. De laatste paar jaren hebben we in de pluimveehouderij ieder jaar uitbraken van vogelgriep. Vaak laag pathogene varianten die bij mensen niet veel kwaad doen maar ook wel hoog pathogene influenzavirussen en die kunnen wél overslaan naar mensen. Dat hebben we in 2003 aan de lijve ondervonden en bij vele professionals zit de schrik nog steeds in de benen. De Raad heeft onlangs een zienswijze gepubliceerd over vaccineren en ruimen en dan in het bijzonder over die vogelgriep die ieder jaar de kop opsteekt. Onze zorg is dat burgers  het ruimen bij deze uitbraken buiten verhouding gaan vinden. Als het ieder jaar voorkomt moet je maar veel meer werk steken in het voorkomen van de uitbraak en misschien je EU weringsbeleid grondig herzien. Ga vaccineren bijvoorbeeld, dan hoef je tenminste niet te ruimen. Over dit en meer ging het bij de presentatie van de zienswijze die we in een openbare bijeenkomst hebben aangeboden aan Lieke Hendrix directeur van de directie DAD (Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn).

We moeten de communicatie herzien

Eén kwestie kreeg in de discussie veel aandacht ook al omdat de Afrikaanse varkenspest op de loer ligt. Het was de constatering dat je voor dierziektenuitbraken al lang niet meer kunt volstaan met een  communicatieplan dat pas ingezet wordt bij het uitbreken van de ziekte. Dat heeft alles te maken met de sociale media, met de wijze waarop we met feiten en meningen omgaan, met de ‘echochambers’ waarin we ons gelijk opblazen tot bubbels van wereldformaat en het stelselmatig negeren van een nuchtere en zakelijke dialoog over zulke lastige kwesties als besmettelijke ziekten. We lijken te kiezen voor een agonistisch samenlevingsmodel waarin strijd de boventoon voert en zeker niet het gesprek of de dialoog. Maar bij dit soort catastrofale incidenten moet er, hoe je het ook wendt of keert, snel en doelmatig worden geopereerd en daarbij is de welwillende houding van betrokkenen en van burgers in het algemeen, van doorslaggevende betekenis. Geen twijfel we moeten voordat er uitbraken optreden, de samenleving er opnieuw van doordringen dat dierziektenuitbraken erbij horen en dat dan alle hens aan dek moeten en maatregelen moeten worden getroffen waaraan je normaliter niet denkt. Niet om een bedenkelijke praktijk te legitimeren maar domweg omdat we kleiner zijn en blijven dan de natuur die ons iedere keer weer  overvalt en ons in nood brengt. Hoe doe je dat nu beiden Afrikaanse varkenspest en AI ons in de ogen kijken. Dat wordt de opgave en we hebben niet de eeuwigheid de tijd, zo constateerden we daar. Enkele observaties en constateringen wil ik u niet onthouden.

Relaties leggen en onderhouden

De GGD in Amsterdam heeft duizenden uren geïnvesteerd in het identificeren en communiceren(relaties leggen) met risicogroepen in Amsterdam voor de mogelijke import van het ebolavirus. Kort gezegd uit voorzorg allen actief betrekken en bondgenoot maken in de wering en bestrijding van het ebolavirus. Dat is knap. Dat is  kennelijk nodig om effectief te kunnen zijn. Eigenlijk zo werd opgemerkt moet het ook die kant op bij die zo ingrijpende dierziektenuitbraken. Zou het doel van een communicatietraject niet in de eerste plaats moeten zijn dat wij actieve en betrokken bondgenoten worden en blijven in  de wering en bestrijding van die infectieziekten? Dat het ook vaak echt een opgave is die ons allen raakt en waaraan we ook daadwerkelijk iets kunnen bijdragen? Ik denk aan het meenemen van riskante voedingsmiddelen uit vreemde landen. Aan hygiënemaatregelen in de keuken. Aan het vervoeren van dieren in riskante tijden etc. Maar kan dat wel? Natuurlijk moet je dan om velen te bereiken beginnen met die groepen te identificeren wiens begrip, hulp en bijstand je door dik en dun nodig hebt en die dan ook samen met je willen optrekken en verantwoordelijkheid willen nemen als de golven hoog gaan. En het gaat dan om een veel ruimere kring van betrokkenen dan wat we doorgaans duiden met ‘de sector’. Het lijkt me enorm belangrijk die betrokkenheid te bewerkstelligen en te onderhouden, juist ook in vredestijd. Relaties leggen en onderhouden, dat zou wel eens de kern van een modern communicatieplan kunnen zijn.

Dan kunnen we ook aanvaarden dat we af en toe rigoureuze maatregelen moeten nemen om een uitbraak in de kiem te smoren.