Ook ratten verdienen een dierwaardige behandeling

Waar alle andere dieren – onze huisdieren, landbouwhuisdieren en dieren in het wild – in ons land wettelijke bescherming genieten onder de Wet dieren of de Wet natuurbescherming, mag iedereen met ratten (en met muizen trouwens ook) die zich in onze woonomgeving wagen, alles doen. Allerlei soorten klemmen en verdrinkingsvallen zetten, afschieten en onder voorwaarden gif inzetten: met ratten mag dat ongestraft worden gedaan. Bovendien kan iedereen alles kopen op het internet om thuis zelf aan de slag te gaan. Zelfs lijmplaten worden veelvuldig verkocht en ingezet.

Er zijn maar weinig mensen die zich het lot van de rat aantrekken. Ze hebben een niet al te best imago. De meeste mensen vinden ze eng en vies. ‘Evil’, zelfs. ‘Rat’, is niet voor niets een scheldwoord.

Ik wil graag opkomen voor de rat. De dieronvriendelijke behandeling, die voortkomt uit het nare imago dat ze hebben, verdienen ze niet. De verhalen die over deze dieren worden verteld zijn stigmatiserend.

Ja, ze kunnen ziekten bij zich dragen en overbrengen, zoals de ziekte van Weil, maar de kans daarop is in Nederland klein. Bovendien: we leven in Nederland ook met miljoenen landbouwhuisdieren en gezelschapsdieren samen op een klein oppervlak. Die dieren dragen ook ziekteverwekkers bij zich die ze soms op mensen overbrengen. Dat risico accepteren we als vanzelfsprekend.

Belangrijker nog is dat ratten er zijn dóór ons. Ze hebben zich ooit gevestigd in en aangepast aan onze omgeving, omdat daar genoeg voor ze te halen valt. Mensen maken het aantrekkelijk voor ratten om in onze buurt te verblijven. Dat brengt een verantwoordelijkheid met zich mee. Ze horen bij ons en vervullen bovendien een nuttige functie: ze ruimen onze rommel op en zijn onderdeel van het (stadse) ecosysteem.

Kortom: ook ratten verdienen een respectvolle behandeling. De centrale vraag moet dan ook niet zijn: hoe elimineren we ratten? Maar: hoe leven we op een goede manier samen met deze dieren die bij de stad horen, net als wij mensen en andere stadbewoners, zoals stadsduiven en allerlei andere soorten vogels.

Ik pleit er daarom voor om ook de rat wettelijke bescherming te geven. In zo’n wettelijke bepaling moet dan bijvoorbeeld worden geregeld wie onder welke omstandigheden ratten mag doden en welke middelen daarvoor zijn toegestaan. De toelating en verkoop van methoden en middelen die ernstig dierenleed veroorzaken doordat de dieren een ellendige lange doodstrijd doormaken, wordt dan aan banden gelegd. De dieronvriendelijke omgang met ratten mag niet meer vanzelfsprekend zijn.

Ratten respecteren, betekent ook dat we goed gaan nadenken waar we ratten hun leven kunnen laten leiden, omdat ze daar weinig kwaad doen. Ratten in rustige delen van een groot stadspark doen weinig kwaad, maar in een winkelcentrum of bij een kinderspeelplaats wil je ze niet. Preventie is natuurlijk de beste manier om overlast tegen te gaan – als er niets te halen valt, komen ze niet. Maar als ze toch overlast of onaanvaardbare risico’s opleveren, is het zaak om ze zo effectief en pijnloos mogelijk te doden door professionals, die de beste methoden daarvoor kennen en kunnen toepassen.

Het wordt óók tijd dat we ons eens wat meer in de rat gaan verdiepen. Het is verbluffend hoe weinig we van ze weten, terwijl we al zo lang met ze samenleven. We weten dat ze slim zijn en dat ze verfijnde sociale structuren hebben – zo zijn er aanwijzingen dat jonge ratten de verkenners zijn, waarbij een oudere rat als begeleider meegaat. Maar we weten ook heel veel niet: hoeveel ratten leven er eigenlijk in Nederland? Neemt hun aantal toe? Hoe gedragen ze zich? Hoe bewegen ze zich in de ruimte en waarom? Als we dat eens serieus gaan onderzoeken, helpt dat ook om aantallen en verspreiding diervriendelijker te kunnen beheersen.

Er is - tot slot - nog een goede reden om serieus over dit onderwerp te gaan nadenken. Vanaf 2023 mogen particulieren geen anticoagulantia (het meest gebruikte rattengif) meer inzetten tegen ratten vanwege de schade voor het milieu. Alleen professionele plaagdierbeheersers mogen dat dan nog. Om goed voorbereid te zijn op die verandering én om ratten het respect te geven dat ze verdienen, is het urgent dat we nu onze omgang met de rat op de agenda zetten. Ook ratten verdienen een dierwaardige behandeling.